Dalende studentenaantallen
Op deze pagina staat de monitoringsmatrix voor 'Dalende studentenaantallen'. Dit is één van de subthema's van de beleidsprioriteit 'Een sterke basis en hoge kwaliteit' uit de begroting voor 2026 van OCW.
Nederland staat voor grote uitdagingen, daardoor zijn onze strategische autonomie en ons concurrentievermogen van groot belang. Tegelijkertijd staan de overheidsfinanciën onder druk, waardoor bezuinigingen onontkoombaar zijn. Binnen deze kaders wordt gewerkt aan onderwijs en wetenschap van hoge kwaliteit, met als doel een weerbare samenleving met voldoende en kwalitatief hoogwaardig menselijk kapitaal. Onderwijs is de sleutel om de productiviteit, en daarmee onze welvaart, aan te jagen. Leerlingen en studenten dienen de basisvaardigheden taal, lezen, rekenen-wiskunde, digitale geletterdheid en burgerschap beter te gaan beheersen. Mensen zijn weerbaarder wanneer zij goed kunnen lezen en schrijven, informatie kritisch kunnen verwerken en zelfstandig een afgewogen mening kunnen vormen. Daarnaast is het doel om de maatschappelijke impact van kennis uit onderzoek te vergroten.
|
Sub-thema
|
Dalende studentenaantallen
Doel is om het stelsel op korte en lange termijn weerbaarder te maken voor dalende studentenaantallen, zodat studenten in elke regio op redelijke reisafstand kwalitatief goed, divers en arbeidsmarktrelevant mbo-aanbod kunnen volgen. Dat is cruciaal voor het bieden van een sterke basis van hoge kwaliteit en draagt bij aan het benutten van ieder talent.
|
|
Beleid
|
HBO, WO
- Stabiel bekostigingsstelsel: De verkenning van een stabieler bekostigingsstelsel voor de lange termijn.
- Macrodoelmatig onderwijsaanbod: De ontwikkeling van een inhoudelijk beleidskader voor een macrodoelmatig onderwijsaanbod.
- Collectieve verantwoordelijkheid opleidingsaanbod: De verkenning van scenario’s voor het verankeren van een collectieve verantwoordelijkheid op het gebied van opleidingsaanbod. Traject over de invoering van een vaste voet voor praktijkgericht onderzoek.
- Macrobudget: Traject over de wijze waarop het te verdelen budget tot stand komt (macrobudget).
- Reële kostprijs technische en medische opleidingen: Traject over de reële kostprijzen voor technische en medische opleidingen, en daarmee ook de bekostigingstarieven.
- Krimpmiddelen hbo: De krimpmiddelen voor het hbo (toekenning tweede tranche, € 50,1 mln. prijspeil 2024) voor instandhouding van een toekomstbestendig, regionaal verankerd hbo-aanbod.
- Kwaliteitsmiddelen toevoegen aan vaste voet: Het toevoegen van de kwaliteitsmiddelen aan de vaste voet in het hbo en wo per 2025.
- Administratieve lasten verlichting: Inzet op een verlaging van administratieve lasten.
- Wettelijke opdracht LLO: Verkenning wettelijke opdracht voor LLO.
- Stoppen opleidingen korte termijn: Korte termijn aanpak voor omgaan met opleidingen die mogelijk stoppen.
- Behoud lerarenopleidingen: Aanpak tot behoud van voldoende lerarenopleidingen om de OCW-verantwoordelijkheid voor het funderend onderwijs waar te kunnen maken
- Amendement Bontenbal: Invulling geven aan amendement Bontenbal door de taakstelling op internationale studenten voor een groot deel te realiseren, en de positie van de regio steviger te verankeren in het wetsvoorstel WIB.
MBO
- Korte termijn aanpak - Regeling aanvullende middelen studentendaling MBO 2025 – 2027: Instellingen met vestigingen in de 11 sterkst krimpende regio’s ontvangen aanvullende middelen in de periode 2025–2027. Deze instellingen hebben in 2025 gezamenlijk regioplannen ingediend waarin zij aangeven hoe zij deze middelen inzetten om tot een toekomstbestendig opleidingsaanbod te komen. Daarbij staat samenwerking tussen instellingen centraal. In 2026 worden de maatregelen uit de regioplannen uitgevoerd.
- Langere termijn aanpak – herziening van de bekostiging: Er is aanleiding om de gehele financiële systematiek van het mbo te doordenken en de bekostiging te herzien. De nieuwe bekostigingssystematiek moet mbo-instellingen in staat stellen om een dekkend en toegankelijk opleidingsaanbod te blijven bieden binnen een redelijke reisafstand voor studenten en om in te spelen op de leer- en begeleidingsbehoeften van verschillende groepen studenten. Daarnaast draagt het bij aan het doelmatig functioneren van het mbo en aan een zo goed mogelijke aansluiting van het onderwijsaanbod op de arbeidsmarktvraag. In 2026 wordt er gestart met het formele wetstraject, zodat de herziene bekostigingssystematiek voor het mbo in 2029 in werking treedt.
|
|
Financiële middelen
|
HBO, WO
- Algemeen: Eventueel transitiegeld rond nieuw beleid dalende studentenaantallen, is nader te bepalen (raakt alle maatregelen mogelijk).
- Krimpmiddelen 2e tranche: € 50,1 mln (prijspeil 2024)
- LLO wettelijke opdracht: uitkomst onderzoeksresultaten december 2025.
MBO
- Regeling aanvullende middelen studentendaling: € 30 miljoen per jaar (2025-2027). Totaal € 90 miljoen;
Herziening mbo-bekostiging: Dit is onderdeel van de wettelijke taak waarvoor scholen bekostiging krijgen en is budgetneutraal (herverdeling van bestaande middelen). De bekostiging voor het jaar 2026 is circa € 4,6 miljard;
|
|
Beleidsartikel
|
|
|
Beleidsindicatoren
|
HBO, WO
De volgende indicatoren hebben voor het merendeel betrekking op maatregel 1,2 en 3. Al worden maatregel 4 t/m 13 in meer en mindere mate ook beïnvloed door deze indicatoren.
MBO
Geen directe koppeling met beleidsindicatoren. In algemene zin worden de monitoring van de Werkagenda mbo en onderstaande onderzoeken benut. |
|
Onderzoek en monitoring
|
HBO. WO
De komende periode starten er meerdere analyses en onderzoeken vanuit de Taskforce Toekomstbestendig stelsel:
- Internationale vergelijking naar onderwijs- en bekostigingssystematiek ten opzichte van het Nederlandse stelsel.
- Dashboard met data en monitoringsaanpak voor opleidingsaanbod.
- Internationale uitvraag bij partner departementen naar beleidsaanpak op dalende studentenaantallen.
MBO
- Regeling aanvullende middelen studentendaling:
- De verantwoording van de besteding van de aanvullende middelen geschiedt in de jaarverslaggeving.
- Het bestuur van de mbo-instelling beschrijft jaarlijks in het bestuursverslag de voortgang in de uitvoering.
- De uitvoering van de regioplannen staat ook op de agenda in de jaarlijkse gesprekken tussen OCW en de mbo-instellingen.
- Herziening van de bekostiging:
|
|
Kamerbrieven
|
HBO, WO
MBO
|
Monitoringsmatrix per subthema
Voor de beleidsprioriteiten van OCW is voor elk sub-thema een monitoringsmatrix beschikbaar met informatie over de beleidsprioriteit waarbij het sub-thema hoort, belangrijke maatregelen die er onder vallen, de financiële middelen en beleidsindicatoren die bij de maatregelen horen, (SEA-)onderzoeken en bijbehorende kamerbrieven. De monitoringsmatrix wordt opgesteld voor de begroting en bij de verantwoording bijgewerkt op basis van de resultaten over het begrotingsjaar.
Met name vanwege de integraliteit van de OCW-beleidsterreinen is er geen 1-op-1-relatie te maken tussen alle sub-thema’s, maatregelen en financiële middelen. De monitoringsmatrix zorgt er wel voor dat de koppeling tussen beleidsprioriteiten, sub-thema’s, maatregelen, financiële middelen en beleidsindicatoren inzichtelijker is.
