Ga direct naar inhoud

Burgerschap

De taak van het onderwijs gaat verder dan taal en rekenen. Goed onderwijs speelt een belangrijke rol in de sociale ontwikkeling van jongeren: de overdracht van waarden, normen en gedragingen. Deze socialisatiefunctie is sinds 2006 vastgelegd in de burgerschapsopdracht van scholen.

De kennis over politiek en maatschappelijke onderwerpen van leerlingen in de onderbouw van het vo wordt internationaal getoetst in het onderzoek 'International Civic and Citizenship Study' (ICCS) van de IEA (International Association for the Evaluation of Educational Achievement). Het figuur toont de gemiddelde score per land op deze kennistoets over burgerschap. Onder 'Gerelateerde grafieken' wordt het percentage leerlingen per beheersingsniveau op basis van de kennistoets gegeven.

Gemiddelde score per land op de kennistoets over burgerschap

Gemiddelde score per land op de kennistoets over burgerschap
LandICCS 2009ICCS 2016
FIN576577
DEN576586
ZWE537579
VK519
BEL (VL)514537
NED494523
Int. Gem.500517

Nederlandse leerlingen hebben internationaal gezien gemiddelde kennis van politieke en maatschappelijke onderwerpen (score van 523). Europees gezien blijft de kennis van Nederlandse leerlingen gemiddeld achter. Vooral leerlingen uit Scandinavische landen bezitten veel kennis over politieke en maatschappelijke onderwerpen. De kennis is ten opzichte van de vorige meting in 2009 toegenomen in alle gepresenteerde landen.

Figuur: Gemiddelde score per land op de kennistoets over burgerschap
Bron: ICCS 2009, 2016 (IEA)
Definitie: Onder burgerschapskennis wordt in het ICCS raamwerk kennis verstaan over de democratische samenleving (zoals de functie van wetten), over de onderliggende principes (zoals ieders gelijkheid voor de wet) en de toepassing daarvan (zoals verkiezingen). Ook het persoonlijke gevoel van een individu over het eigen maatschappelijke handelen en de eigen waarden en rollen in verschillende gemeenschappen (zoals leiderschap) – ‘civic identity’, wordt vervat onder de noemer kennis. Er is een schaal geconstrueerd met een gemiddelde van 500 (in 2009) en standaard deviatie van 100.
Beschikbaarheid datum: 6/7 jaarlijks, november
Publicatiedatum: 7  november 2017

IEA (ICCS 2009,2016) Brontabel als csv (124 bytes)
Percentage leerlingen per beheersingsniveau politiek en maatschappelijk burgerschap
LandOnder niveau Dniveau DNiveau CNiveau BNiveau A
FIN0,30%2,30%10,00%27,00%60,40%
DEN0,40%2,30%10,20%24,60%62,40%
ZWE0,70%3,60%12,20%25,20%58,30%
Bel VL0,20%4,60%19,10%36,60%39,50%
NED0,90%8,20%23,20%32,10%35,60%
Int Gem2,70%9,80%21,20%31,50%34,70%

Ongeveer één op de drie leerlingen in de onderbouw van het voortgezet onderwijs heeft een zeer goed begrip van politiek en maatschappelijk burgerschap, en is toegerust om actief invulling te geven aan zijn/haar rol als burger (beheersingsniveau A). Nederlandse kinderen hebben daarmee een lager beheersingsniveau van deze aspecten dan in vergelijkbare landen. Ten opzichte van de vorige meting is het aandeel leerlingen met het hoogste beheersingsniveau toegenomen.  

Figuur: Percentage leerlingen per beheersingsniveau politiek en maatschappelijk burgerschap
Bron: ICCS  2016 (IEA)
Definitie: Niveau D heeft betrekking op een score van 311 tot 394 punten, niveau C op een score van 395 tot 478 punten, niveau B op een score van 479 tot 562, en niveau A op een score van 563 punten of hoger. Leerlingen met een score onder de 311 punten worden aangeduid als ‘onder niveau D’.

Leerlingen met beheersingsniveau D herkennen expliciete kenmerken van democratie. Ze identificeren beoogde uitkomsten van eenvoudige regels en wetten, en herkennen de motieven van mensen die bijdragen aan het algemeen belang.

Leerlingen met beheersingsniveau C zijn bekend met begrippen als gelijkheid, sociale cohesie en vrijheid als principes van democratie. Ze relateren deze principes aan voorbeelden in dagelijkse situaties waarin het beschermen of aanvechten van deze principes centraal staat. Leerlingen zien het individu als actieve burger: ze herkennen de noodzaak voor burgers om zich aan de wet te houden; ze relateren individuele acties aan mogelijke collectieve gevolgen; en ze relateren persoonskenmerken aan de mogelijkheid om verschil te maken.

Leerlingen met beheersingsniveau B zijn bekend met algemene begrippen rond representatieve democratie als politieke bestuursvorm. Ze herkennen manieren waarop maatschappelijke instituties en wetten gebruikt kunnen worden voor de ontwikkeling en bescherming van maatschappelijke waarden en principes. Ze herkennen de potentiële rol van burgers als kiezers in een representatieve democratie, en ze generaliseren waarden en principes op basis van specifieke voorbeelden van beleid of wetten (inclusief mensenrechten). Leerlingen begrijpen dat actief burgerschap verder rijkt dan de lokale gemeenschap. Ze generaliseren de rol die individuele actieve burgers spelen naar bredere maatschappelijke gemeenschappen nationaal en wereldwijd.

Leerlingen met beheersingsniveau A maken connecties tussen sociale en politieke processen en invloeden, en de rechtelijke en institutionele mechanismen die gebruikt worden om ze te beheersen. Ze formuleren zorgvuldig verwachtingen van de voordelen, motieven, en mogelijke uitkomsten van maatschappelijk beleid en de acties van burgers. Ze integreren, beargumenteren, en evalueren maatschappelijke posities, beleidslijnen en wetten waarop deze gebaseerd zijn. Leerlingen zijn bekend met algemene internationale economische belangen en de strategische aard van actieve participatie.

Beschikbaarheid datum: 6/7 jaarlijks, november
Publicatiedatum: 7  november 2017

IEA (ICCS 2016) Brontabel als csv (500 bytes)